Dự án “Thắp lên một que diêm” do Nhà báo Hoàng Trường Giang – công tác tại Báo Quân đội nhân dân – khởi xướng trong suốt gần hai thập kỷ qua đã trở thành một sáng kiến nhân văn bền bỉ, mang lại nhiều giá trị thiết thực cho cộng đồng. Với tinh thần sẻ chia và trách nhiệm xã hội, dự án đã xây dựng 36 công trình thiết yếu như điểm trường, nhà nội trú, thư viện, nhà ăn, công trình nước sạch, hệ thống điện mặt trời tại các thôn bản khó khăn từ Điện Biên, Lai Châu, Yên Bái, Thái Nguyên đến Quảng Trị và Thành phố Hồ Chí Minh. Song song với đó, hàng vạn chiếc chăn, áo ấm, đồ dùng học tập cùng hàng trăm suất học bổng đã được trao tận tay học sinh nghèo; hàng tỷ đồng cũng được kêu gọi để hỗ trợ đồng bào chịu ảnh hưởng bởi thiên tai, lũ lụt và dịch bệnh. Đặc biệt, từ giai đoạn 2 của dự án (khoảng năm 2014 đến nay), anh Hoàng Trường Giang tiếp tục vận động được nhiều tỷ đồng giúp đỡ các gia đình cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng vũ trang có hoàn cảnh khó khăn. Với những nỗ lực bền bỉ, dự án “Thắp lên một que diêm” không chỉ góp phần cải thiện điều kiện sống, mang lại cơ hội học tập cho hàng vạn trẻ em nghèo mà còn trở thành nhịp cầu lan tỏa yêu thương, nuôi dưỡng tinh thần nhân ái trong xã hội.

Bối cảnh ra đời của dự án

Sinh ra và lớn lên tại vùng cao Lai Châu, đồng thời là một sĩ quan, nhà báo quân đội, nhà báo Hoàng Trường Giang có cơ hội đi nhiều vùng khó khăn của Tổ quốc, nơi ông đã tận mắt chứng kiến những thiếu thốn, thiệt thòi của người dân và các gia đình cán bộ, chiến sĩ. Hình ảnh những em nhỏ co ro trong giá lạnh, học trong những căn lều tạm bợ, chân trần vượt rừng hàng chục cây số đến trường đã trở thành động lực thôi thúc ông hành động.

Từ năm 2008, ông bắt đầu tổ chức các hoạt động thiện nguyện, quyên góp quần áo, đồ dùng học tập cho học sinh vùng cao. Nhận thấy sự hỗ trợ vật chất chỉ mang tính tạm thời, ông đã chuyển hướng sang các chương trình bền vững hơn như xây dựng điểm trường, nhà bán trú, công trình nước sạch, điện mặt trời… Bước ngoặt quan trọng đến năm 2014, sau chuyến công tác tại Trường Sa, khi ông khởi xướng thêm các hoạt động hỗ trợ gia đình cán bộ, chiến sĩ quân đội có hoàn cảnh khó khăn, quyên góp hàng tỷ đồng để giúp đỡ hàng chục gia đình.

Từ trải nghiệm cá nhân, cùng với uy tín của một quân nhân và nhà báo, đã giúp ông nhận được sự tin tưởng, đồng hành của nhiều tổ chức, đơn vị, lan tỏa tinh thần sẻ chia và phụng sự cộng đồng qua từng dự án.

Sáng kiến - phát kiến của dự án

Sự kết hợp của cộng đồng – quân đội – báo chí

Điểm đổi mới nổi bật trong toàn bộ hành trình chính là sự kết hợp sức mạnh của ba trụ cột: cộng đồng, lực lượng vũ trang và báo chí. Đây là mô hình hợp tác độc đáo, vừa tạo dựng được niềm tin, vừa bảo đảm hiệu quả trong việc huy động và sử dụng nguồn lực. Dự án không chỉ dừng ở việc cải thiện điều kiện sống, học tập bằng các công trình cụ thể, mà còn góp phần củng cố tinh thần, niềm tin và động lực cho học sinh, cán bộ chiến sĩ và gia đình họ.

Xây dựng công trình bền vững tại vùng cao

Ngay từ giai đoạn đầu, dự án đã chuyển hướng từ những hoạt động hỗ trợ vật chất ngắn hạn sang triển khai các công trình mang tính bền vững, đáp ứng nhu cầu lâu dài cho học sinh và cộng đồng. Các sáng kiến tiêu biểu bao gồm việc xây dựng điểm trường, nhà bán trú, nhà ăn, công trình vệ sinh, hệ thống nước sạch và điện mặt trời tại các địa bàn vùng cao, biên giới, hải đảo.

Một điểm nhấn quan trọng là việc tận dụng lợi thế của lực lượng vũ trang đóng chân trên địa bàn, từ các đồn biên phòng, hải quân ở đảo xa đến Ban Chỉ huy Quân sự cấp huyện ở nội địa. Nhờ sự phối hợp này, dự án vừa bảo đảm được tính minh bạch, an toàn và hiệu quả, vừa huy động được nguồn “sức người” chất lượng. Những công việc cần nhiều nhân lực như san lấp mặt bằng, vận chuyển vật liệu, xây lắp công trình hay vận động bà con đều được bộ đội thực hiện nhanh chóng, hiệu quả, góp phần nâng cao uy tín và hiệu quả triển khai chương trình.

Hỗ trợ gia đình cán bộ, chiến sĩ có hoàn cảnh khó khăn

Bước sang giai đoạn hai, dự án tập trung vào việc hỗ trợ gia đình cán bộ, chiến sĩ trong quân đội có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Đây là một hướng đi mới và nhạy cảm, bởi trong thực tế, hầu hết các cơ quan, đơn vị quân đội đều ít khi công khai kêu gọi hỗ trợ cho chính đồng đội của mình. Tuy nhiên, với lợi thế vừa là một sĩ quan vừa là nhà báo quân đội, người sáng lập dự án đã có điều kiện tiếp cận, tìm hiểu nhiều quân binh chủng, đơn vị khác nhau và từ đó trực tiếp tổ chức các hoạt động vận động, quyên góp.

Các chương trình này được triển khai bài bản với sự đồng hành, ủng hộ của đơn vị chủ quản cũng như gia đình người được hỗ trợ. Ngoài ra, dự án còn tranh thủ sức mạnh truyền thông từ Báo Quân đội nhân dân, các fanpage, hội nhóm và cá nhân uy tín trên mạng xã hội để lan tỏa thông điệp và kêu gọi sự chung tay của cộng đồng. Điểm đặc biệt trong sáng kiến này là sau khi quyên góp và trao tặng, mọi hoạt động đều được tiến hành công khai, minh bạch, có sự chứng kiến của chính quyền địa phương, chỉ huy đơn vị và gia đình. Dự án cũng duy trì liên lạc, cập nhật thông tin, theo dõi sự thay đổi trong đời sống của người được giúp đỡ, bảo đảm tính lâu dài và bền vững.

Mục tiêu - tầm nhìn dự án

Mục tiêu chung

Dự án hướng tới hai mục tiêu chính:

- Thứ nhất, tiếp tục đồng hành cùng học sinh vùng cao bằng việc xây dựng các công trình trường học bền vững, đồng thời triển khai các chương trình hỗ trợ học tập, học bổng và trang thiết bị nhằm cải thiện điều kiện học tập cho trẻ em nơi biên giới, hải đảo.

- Thứ hai, hỗ trợ thiết thực cho các gia đình cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng vũ trang có hoàn cảnh khó khăn, giúp họ vượt qua những thách thức trong cuộc sống, ổn định tinh thần để yên tâm công tác và phụng sự Tổ quốc.

Thông qua hai nhóm mục tiêu này, dự án không chỉ mang lại giá trị vật chất cụ thể mà còn góp phần lan tỏa tinh thần sẻ chia, gắn kết cộng đồng với sự nghiệp giáo dục và quốc phòng.

Tầm nhìn chung

Dự án đặt tầm nhìn trở thành một cầu nối bền vững giữa cộng đồng, doanh nghiệp, tổ chức xã hội và lực lượng vũ trang nhằm tạo ra những giá trị lâu dài cho thế hệ trẻ và gia đình bộ đội. Với phương châm “hỗ trợ thiết thực – lan tỏa nhân ái – đồng hành lâu dài”, dự án hướng tới việc duy trì nguồn lực ổn định, triển khai thường niên từ 2–3 công trình trường học, nhiều chương trình tài trợ giáo dục, cũng như hỗ trợ kịp thời các gia đình chiến sĩ khó khăn.

Quá trình triển khai - Phạm vi - Chi phí của dự án

a) Phạm vi triển khai

- Lĩnh vực triển khai: Dự án tập trung vào hai lĩnh vực chính là giáo dục cho trẻ em vùng cao, vùng biên giới, hải đảo và hỗ trợ gia đình cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng vũ trang có hoàn cảnh khó khăn.

- Khu vực triển khai: đến nay dự án đã hiện diện tại nhiều tỉnh thành có điều kiện đặc biệt khó khăn, chủ yếu ở miền núi phía Bắc và miền Trung như Điện Biên, Lai Châu, Yên Bái, Thái Nguyên, Quảng Trị… Ngoài ra, dự án còn triển khai hỗ trợ tại các khu vực hải đảo, thông qua sự phối hợp với lực lượng hải quân và bộ đội biên phòng.

b) Thời gian triển khai: Dự án được khởi xướng từ năm 2008 và đã duy trì liên tục hơn 17 năm. Trong giai đoạn đầu, hoạt động tập trung vào việc tặng quà và nhu yếu phẩm cho học sinh nghèo, sau đó chuyển hướng sang các công trình bền vững như trường học, nhà bán trú, công trình nước sạch, điện mặt trời. Từ năm 2014, dự án mở rộng thêm mảng hỗ trợ gia đình quân nhân khó khăn và duy trì đến nay.

c) Đối tượng thụ hưởng:

- Trẻ em vùng cao, vùng biên giới, hải đảo: hàng vạn lượt học sinh và giáo viên đã được hưởng lợi từ 36 công trình hạ tầng giáo dục và các chương trình học bổng, trang thiết bị, quần áo ấm, sách vở.

- Gia đình cán bộ, chiến sĩ khó khăn: nhiều trường hợp đã được hỗ trợ tiền mặt, bảo hiểm, đồ dùng sinh hoạt, phương tiện đi lại, sổ tiết kiệm, khám chữa bệnh miễn phí, cũng như cơ hội việc làm và chính sách ưu đãi từ cấp quản lý.

d) Quá trình triển khai

- Đối với trẻ em vùng cao

Thông tin về nhu cầu hỗ trợ được thu thập qua nhiều kênh. Trước hết, các chuyến công tác trực tiếp giúp dự án ghi nhận tình hình thực tế tại địa phương. Thứ hai, lực lượng bộ đội biên phòng tại 30/34 tỉnh, thành phố có biên giới là nguồn kết nối quan trọng, thường xuyên cung cấp thông tin và đề xuất các chương trình hỗ trợ học sinh trên địa bàn. Ngoài ra, sau nhiều năm phối hợp, nhiều cơ quan, đơn vị đã chủ động liên hệ đề nghị triển khai chương trình. Kênh thứ ba đến từ các thư ngỏ, đề nghị chính thức của nhà trường, chính quyền hoặc đoàn thanh niên địa phương.

Sau khi nắm bắt nhu cầu, dự án tiến hành khảo sát thực địa, làm việc với địa phương và xây dựng phương án hỗ trợ phù hợp (thường có quy mô 200–300 triệu đồng/chương trình). Sau đó, nhóm dự án phối hợp với doanh nghiệp, nhà hảo tâm và huy động tài trợ qua các kênh nền tảng số. Ngoài ra, còn có sự hỗ trợ sản phẩm từ các doanh nghiệp sản xuất đồ dùng học tập, sách giáo khoa, chăn áo ấm… Nhờ cách làm này, đến nay dự án đã huy động và tài trợ xây dựng 36 công trình gồm điểm trường, nhà đa năng, nhà đại đoàn kết, nhà ăn bán tkrú, công trình nước sạch, công trình vệ sinh, điện mặt trời, lò đốt rác… tại nhiều tỉnh thành như Lai Châu, Yên Bái, Tuyên Quang, Sơn La, Thái Nguyên, Cao Bằng, Quảng Trị. Các công trình này mang lại lợi ích cho hàng vạn lượt học sinh và có giá trị sử dụng nhiều năm qua nhiều thế hệ.

- Đối với gia đình quân nhân khó khăn

Đây là nhóm thụ hưởng có tính đặc thù và nhạy cảm, do đó quy trình triển khai được thực hiện hết sức thận trọng. Sau khi phát hiện hoặc tiếp nhận thông tin, dự án luôn làm việc kỹ lưỡng với đơn vị quản lý bộ đội và gia đình để xác minh. Nếu thiếu thẩm quyền hoặc xử lý không khéo léo, việc công khai thông tin có thể dẫn đến suy diễn, lợi dụng từ các thế lực xấu. Vì vậy, mỗi trường hợp đều được xem xét cẩn trọng để bảo đảm an toàn, đúng quy định.

Bên cạnh hình thức kêu gọi tài trợ bằng tiền, dự án còn kết hợp với doanh nghiệp để triển khai nhiều gói hỗ trợ thiết thực như: tặng bảo hiểm, đồ dùng sinh hoạt gia đình, phương tiện đi lại, sổ tiết kiệm, tổ chức khám chữa bệnh miễn phí. Ở một số trường hợp, dự án còn phối hợp cùng cấp quản lý cao hơn để vận động các cơ chế ưu đãi trong công tác, xem xét điều chuyển đơn vị, hoặc tạo điều kiện việc làm cho người thân (vợ, chồng, con cái) của quân nhân. Cách làm này không chỉ giải quyết khó khăn trước mắt, mà còn mang lại sự hỗ trợ lâu dài và bền vững cho gia đình bộ đội, giúp họ ổn định cuộc sống, từ đó quân nhân yên tâm công tác, hoàn thành nhiệm vụ nơi tuyến đầu.

Kết quả đạt được

Kết quả định lượng:

27 tỷ đồng kinh phí đã được huy động.

36 công trình bền vững đã được xây dựng và đưa vào sử dụng, gồm điểm trường, nhà ăn, nhà bán trú, nhà đa năng, nhà đại đoàn kết, công trình nước sạch, công trình vệ sinh, điện mặt trời, lò đốt rác…

Hàng vạn chăn áo ấm, sách giáo khoa, đồ dùng học tập và trang thiết bị nội trú, bán trú đã được trao tặng đến tay học sinh vùng cao.

Hàng trăm suất học bổng thường xuyên và đột xuất được cấp phát hằng năm.

Hàng vạn lượt học sinh cùng hàng trăm thầy cô giáo trực tiếp thụ hưởng từ các công trình và chương trình hỗ trợ.

Khoảng hơn 30 gia đình cán bộ, chiến sĩ quân đội, công an có hoàn cảnh khó khăn đã được hỗ trợ với tổng kinh phí gần 5 tỷ đồng.

Kết quả định tính

Dự án đã góp phần thiết thực trong việc cải thiện cơ sở vật chất và điều kiện học tập, sinh hoạt tại nhiều địa phương khó khăn. Nhờ đó, môi trường dạy và học ở vùng cao được nâng lên, tạo thêm động lực để thầy cô bám lớp, học sinh thêm niềm vui đến trường. Các công trình và chương trình thiện nguyện cũng góp phần củng cố, lan tỏa hình ảnh “Anh bộ đội Cụ Hồ”, gắn bó máu thịt với nhân dân, làm sáng ngời truyền thống của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Đối với các gia đình quân nhân khó khăn, nhiều trường hợp đã được hỗ trợ kịp thời, giúp họ vượt qua nghịch cảnh. Điển hình như đồng chí Trần Viết Lương ở Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Đắk Lắk được huy động 700 triệu đồng đầu năm 2025 để phẫu thuật bệnh hiểm nghèo, “từ cõi chết trở về”. Nhiều gia đình khác được cải thiện đáng kể điều kiện sống, có kinh phí sửa nhà, chữa bệnh, an dưỡng tuổi già, ổn định sinh kế. Nhờ đó, cán bộ chiến sĩ yên tâm công tác, bám biển đảo, biên giới, hoàn thành nhiệm vụ. Đồng thời, các cơ quan, đơn vị cũng vơi bớt áp lực, giảm gánh nặng trong công tác bảo đảm quân số, góp phần giữ vững nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu.

Tiềm năng nhân rộng mô hình

Sau hơn 17 năm triển khai, dự án đã hình thành nền tảng vững chắc để mở rộng trong tương lai cả về quy mô lẫn phạm vi

- Trước hết, dự án đã xây dựng được cơ chế minh bạch và niềm tin xã hội:

Mọi hoạt động từ khảo sát, kêu gọi tài trợ, triển khai cho đến khánh thành, trao tặng đều được công khai trên các kênh báo chí và mạng xã hội, có đầy đủ minh chứng bằng thư ngỏ, thư cảm ơn, biên bản ký nhận của chính quyền, nhà trường, đồn biên phòng hoặc người thụ hưởng. Cách làm này giúp củng cố niềm tin của cộng đồng, tạo điều kiện thuận lợi để huy động nguồn lực lớn hơn trong tương lai.

- Thứ hai, dự án có lợi thế đặc biệt trong khai thác thông tin và xác minh nhu cầu:

Với vai trò vừa là nhà báo, vừa là quân nhân, người sáng lập có khả năng tiếp cận các nguồn thông tin chính thống, nhanh chóng và chính xác từ lực lượng vũ trang, chính quyền địa phương và chính nhân dân. Đồng thời, dự án đã xây dựng được mạng lưới cộng tác viên rộng khắp gồm cán bộ quân đội, lãnh đạo địa phương, thầy cô giáo, doanh nghiệp và nhà hảo tâm, bảo đảm duy trì dòng chảy thông tin liên tục, phục vụ cho việc mở rộng phạm vi hỗ trợ.

- Thứ ba, dự án sở hữu khả năng huy động nguồn lực xã hội hóa bền vững:

Với mức kinh phí duy trì hằng năm từ 1,5–2 tỷ đồng, quy mô mỗi chương trình từ 50–300 triệu đồng, dự án đã thiết lập quan hệ lâu dài với nhiều doanh nghiệp và nhà hảo tâm. Nhiều doanh nghiệp đã đồng hành trên 10 năm với cam kết tài trợ đều đặn, trong khi mạng xã hội, đặc biệt là Facebook cá nhân, đã chứng minh sức mạnh khi có chương trình chỉ sau ba ngày đã huy động được hơn 1 tỷ đồng. Đây là nền tảng quan trọng để dự án có thể mở rộng quy mô, triển khai thêm nhiều chương trình hơn trong tương lai.

- Cuối cùng, dự án có khả năng phối hợp tổ chức và uy tín đặc thù:

Người sáng lập là sĩ quan, nhà báo công tác tại cơ quan báo chí chính thống hàng đầu, đồng thời trực tiếp phụ trách công tác xã hội, nên có uy tín và khả năng kết nối với nhiều tổ chức trong và ngoài quân đội. Điều này đặc biệt quan trọng đối với nhóm mục tiêu hỗ trợ quân nhân khó khăn – một lĩnh vực không dễ tiếp cận và đòi hỏi sự am hiểu về quy định, đặc thù của lực lượng vũ trang. Chính lợi thế này giúp dự án có thể mở rộng hoạt động trên phạm vi toàn quốc, kể cả trong những lĩnh vực mà các cá nhân, tổ chức khác khó thực hiện.