Đơn vị thực hiện

CÔNG TY TNHH XÃ HỘI NỐI THÂN THƯƠNG

• Hạng mục

  DỰ ÁN

• Thời gian

  TỪ 2007 ĐẾN NAY

• Lĩnh vực

  GIẢM THIỂU BẤT BÌNH ĐẲNG

Như chưa hề có cuộc chia ly (NCHCCCL) là hoạt động thiện nguyện tìm kiếm - đoàn tụ người thân, bao gồm một chương trình truyền hình cùng tên, phát sóng lần đầu vào tháng 12/2007. NCHCCCL là hy vọng duy nhất lúc đó cho những người bị thất lạc gia đình trong hoàn cảnh không thể tự tìm và không có sự giúp đỡ. NCHCCCL đã tạo nên quy trình xử lý thông tin, tìm kiếm và kết nối khoa học, đoàn tụ hoàn toàn miễn phí, dựa trên sự chung tay của cộng đồng. 17 năm qua, NCHCCCL không chỉ đoàn tụ cho 3.000 đại gia đình người Việt giúp hàng chục ngàn người gặp lại người thân, biết cội nguồn; mà còn phát sóng 180 chương trình truyền hình về những câu chuyện chia ly – đoàn tụ, về lòng nhân ái, số phận con người trong bối cảnh lịch sử - văn hóa - xã hội chân thực của Việt Nam 80 năm trở lại đây, ngợi ca những giá trị cao đẹp của người Việt Nam và góp một phần nhỏ vào công cuộc hòa hợp dân tộc.

Phần 1

Bối cảnh ra đời của dự án

Ý tưởng về một chương trình truyền hình đoàn tụ thân nhân hình thành vào năm 2000, xuất phát từ nhu cầu của xã hội Việt Nam lúc đó. Từ những cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc kéo dài cả trăm năm, các cuộc chiến tranh liên tiếp giành hòa bình rồi bảo vệ bờ cõi, đến giai đoạn kiệt quệ về kinh tế sau đó gây xáo động về di dân mưu sinh… khiến Việt Nam trở thành một trong những đất nước có nhiều cuộc ly tán nhất nhì trên thế giới. Hầu như trong dòng họ nào cũng có vài ba người mất tích, biệt tin.

Thời điểm đó, việc đi tìm cội nguồn ruột thịt, tìm người thân thất lạc chỉ có 2 hình thức, một là tự tìm kiếm như "tìm kim đáy bể", và hai là đăng những mẩu tin 100 chữ mất phí trên các phương tiện thông tin đại chúng. Tuy nhiên, việc đăng tin chỉ đơn thuần là đăng với phạm vi của đài, báo đó, mà lại không hề có bộ phận xử lý thông tin, tiếp nhận phản hồi, cho nên hiệu quả kết nối thân nhân hầu như bằng 0. Trong cả nước, chỉ có Hội Chữ Thập Đỏ Việt Nam được phân công có trách nhiệm đoàn tụ thân nhân, nhưng thực tế Hội không có hoạt động chủ động nào trong lĩnh vực này. Dịch vụ thám tử tư lúc đó mới manh nha, nhưng hoàn toàn không nằm trong tầm với của những người tha hương, bị ly tán gia đình.

Trong bối cảnh đó, Nhà báo Thu Uyên đã đề xuất VTV thực hiện 1 đầu chương trình truyền hình thực tế để kết nối cho các gia đình ly tán. Tuy nhiên, phải chờ đến 7 năm sau, NCHCCCL mới được ra đời, do VTV cũng không có chức năng nhiệm vụ tìm kiếm người, mà phải đến khi có chủ trương thí điểm xã hội hóa báo chí.

Phần 2

Sáng kiến - phát kiến của dự án

Công cuộc đoàn tụ thân nhân cho các gia đình thất lạc đã hình thành nên một quy trình có hệ thống rõ ràng, liền mạch bao gồm:

- Tiếp nhận – xử lý thông tin

- Tìm kiếm người thất lạc

- Chương trình truyền hình

- Lan tỏa cộng đồng

Mỗi công đoạn đều được hoạch định một cách tối ưu và hiệu quả, đồng thời có khả năng mở rộng. Ví dụ, các cổng tiếp nhận thông tin ban đầu gồm: thư tay, website, email, điện thoại, văn phòng – sau một thời gian, thêm Fanpage, Zalo,…để kịp thích ứng với sự phát triển của thời buổi công nghệ số.

Sáng kiến đầu tiên của NCHCCCL trong lĩnh vực tìm kiếm là: Nghiên cứu và suy luận logic, liên hệ từ xa, nên thường tìm ra không cần đến bước tìm tại thực địa. Sáng kiến thứ hai trong lĩnh vực tìm kiếm là lập hồ sơ, lưu trữ, tạo các tệp linh hoạt khiến cho việc tìm kiếm diễn ra theo chủ đề, theo cụm, chứ không tìm đơn lẻ. Những cách thức sáng tạo này giúp NCHCCCL thực hiện rất sâu từng câu chuyện, có thể tìm ra những trường hợp tưởng không thể tìm thấy, và tiết giảm triệt để chi phí.

Mấu chốt của hoạt động đoàn tụ người thân này là các phương pháp tìm kiếm được lập thành quy trình, vừa nghiêm ngặt để bảo đảm tính chính xác, vừa linh hoạt để đạt hiệu quả tốt nhất trong mọi trường hợp. Nhờ có quy trình này, bất cứ một đề nghị tìm kiếm nào được gửi đến đều được đưa vào xử lý ngay lập tức và đi đúng hướng nhất. Nhờ có quy trình khoa học nên NCHCCCL không lệ thuộc vào việc kết nối trên mạng, mà NCHCCCL chú trọng tìm kiếm cho các trường hợp khó, không có nhiều thông tin. Cũng nhờ có quy trình nên NCHCCCL có thể mở rộng nhanh chóng khi có điều kiện nhờ khả năng đào tạo nhân viên chuẩn.

Tài sản tích lũy của NCHCCCL qua 17 năm hoạt động là: Database, Kinh nghiệm và Uy tín. Những giá trị này củng cố tính khoa học của hoạt động NCHCCCL, rút ngắn thời gian và mở rộng năng lực tìm kiếm và sản xuất các câu chuyện truyền hình.

Các chương trình NCHCCCL đã vẽ lên từng bức tranh chân thực về đất nước-con người Việt Nam qua nhiều thời kỳ lịch sử. Với một format truyền hình độc đáo, mà nhiệm vụ đầu tiên là thuyết phục người trong cuộc ở các bên khác nhau của cuộc chia ly tin tưởng, NCHCCCL đảm bảo tính chân thực, đa chiều có kiểm chứng. Ngay từ số phát sóng đầu tiên, NCHCCCL đã được thực hiện với hình thức live ghi hình trực tiếp, nên đã mang đến tính chân thực trọn vẹn và chạm đến trái tim của hàng triệu khán giả xem đài.

NCHCCCL trong những năm qua đã trở thành đề tài hoặc tư liệu chính cho nhiều nghiên cứu khoa học, luận án tiến sĩ và thạc sĩ trong và ngoài nước. Ví dụ, luận án tiến sĩ của Hằng Lê – Tormala tại University of Kansas, và in thành sách "Postwar Journeys: American and Vietnamese Transnational Peace Efforts since 1975", 2020; và luận án tiến sĩ cùng một số công trình nghiên cứu của Nguyễn Thu Giang– chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu về truyền thông Việt Nam, tại đại học Queensland, y"Collective Wound, Private Healing: Reality Television and National Reconciliation in Post-reform Vietnam", 2015.

Phần 3

Mục tiêu - tầm nhìn dự án

Mục tiêu

Sự ra đời của NCHCCCL đã giúp nhiều người đang trong cảnh chia ly nói ra nỗi đau và khao khát được đoàn tụ với gia đình, người thân, được về lại quê hương bản xứ của mình. 17 năm qua, số lượng đăng ký nhờ NCHCCCL tìm kiếm người thân chưa hề giảm, thậm chí luôn tăng. Đây chính là điều khiến đội ngũ NCHCCCL không ngừng vượt qua mọi khó khăn để tiếp tục nhiệm vụ tìm kiếm – đoàn tụ thân nhân hoàn toàn miễn phí, đồng thời kể những câu chuyện nhân văn thu thập được trong hành trình lan tỏa rộng rãi tới cộng đồng.

Tầm nhìn

Hiện tại, điều kiện kinh phí chưa đủ đáp ứng tốc độ hoạt động, NCHCCCL phải giữ khung nhân sự ở mức thấp. Để làm nhanh và hiệu quả nhất, tận dụng kinh nghiệm, kho dữ liệu, uy tín sẵn có, trong tương lai, NCHCCCL mong muốn xây dựng đội ngũ 25 – 30 người (hiện tại 14), để nâng kết quả tìm kiếm lên gấp đôi mỗi tháng lên 20-30 cuộc (hiện tại 6-15 cuộc), sản xuất 2 phim tài liệu/ chương trình truyền hình 1 tiếng (tức là gấp đôi hiện tại, 1 show/tháng).

NCHCCCL sẵn sàng tặng format chương trình truyền hình, giúp tổ chức đội ngũ tìm kiếm – kết nối , giúp vận hành bước đầu Hoạt động thiện nguyện đoàn tụ thân nhân cho các quốc gia nhiều ly tán (như trước nay NCHCCCL đã tặng và giúp Vương quốc Campuchia xây dựng và vận hành It's not a Dream tại Đài Truyền hình Bayon TV kể từ năm 2011 và nay đang hoạt động rất hiệu quả).

Bên cạnh đó, nhiều ý tưởng, dự án khả thi liên quan đến lĩnh vực đang hoạt động, NCHCCCL có thể cộng tác với các đơn vị có tiềm năng để triển khai, trên tinh thần thiện nguyện, vì lợi ích lâu dài của cộng đồng.

Phần 4

Quá trình triển khai - Phạm vi - Chi phí của dự án

NCHCCCL bắt đầu hoạt động từ giữa năm 2007, và phát sóng Chương trình đoàn tụ đầu tiên vào ngày 1/12/2007 trên sóng VTV1. Đây là chương trình chính luận, thực tế, phát sóng trực tiếp – cho thấy ngay từ đầu, NCHCCCL với người phụ trách Chương trình, Nhà báo Thu Uyên, đã nhận được sự tin tưởng lớn của VTV khi trao nhiệm vụ này.

NCHCCCL xác định nhiệm vụ là tìm kiếm và đoàn tụ cho tất cả những công dân Việt Nam, người gốc VIệt, người có một phần dòng máu Việt chịu cảnh ly tán vì mọi nguyên nhân, trừ những nguyên nhân hình sự, và đoàn tụ cho tất cả những trường hợp mà cả hai bên đều có nguyện vọng được gặp nhau. NCHCCCL đã nhận được đơn thư từ khắp nơi trong đất nước cũng như từ rất nhiều nước trên thế giới, tất cả đều chung một nguyện vọng là tìm lại người thân. Phạm vi tìm kiếm đã nhiều lần vượt qua biên giới, tới Châu Âu,Mỹ, Phi,…

Mỗi tháng NCHCCCL phát sóng 1 số với từ 2-3-4 cuộc đoàn tụ. Về chi phí, NCHCCCL chưa từng sử dụng ngân sách nhà nước, mà ngược lại, còn đóng góp vào Đài đúng như một chương trình xã hội hóa. Trong 12 năm đầu, NCHCCCL sử dụng nguồn tài trợ cho 1 chương trình truyền hình để làm cả 2 nhiệm vụ: Tìm kiếm và sản xuất truyền hình. Trong 5 năm trở lại đây, NCHCCCL hoạt động hoàn toàn bằng những khoản quyên góp của các cá nhân trong cộng đồng, từ ca sĩ Hà Anh Tuấn và những người bạn ủng hộ 5 tỷ vnđ, cho tới những khoản 10-20.000vnđ, được gọi là những "ổ bánh mì làm nên kỳ diệu" mà các cá nhân góp sức đều đặn hàng tháng để NCHCCCL tiếp tục tồn tại. Hình thức đồng hành này cũng là 1 sáng kiến của NCHCCCL, duy trì nguồn kinh phí mà hơn nữa, nuôi dưỡng tinh thần chia sẻ vì những người kém may mắn phải chia lìa ngoài xã hội.

Thách thức mà NCHCCCL phải đối mặt suốt hơn một thập kỷ thực hiện chương trình:

- Thứ nhất, trong bối cảnh 17 năm về trước, sự ra đời của chương trình đã vấp phải sự nhạy cảm về chính trị. Nhưng với những giá trị cao đẹp và nhân văn được hiện lên trong những câu chuyện chia ly - đoàn tụ, NCHCCCL đã vượt qua được thách thử này, dần dần thuyết phục được mọi giới, mọi chính kiến khác nhau tin vào sự uy tín và tính chân thực của chương trình.

- Thứ hai, về kinh phí thực hiện, xuất phát điểm của NCHCCCL là 1 hoạt động thiện nguyện, hoàn toàn miễn phí. Vì là chương trình xã hội hóa, nên từ ban đầu NCHCCCL phải chủ động và độc lập trong mọi hoạt động, từ nhân sự, trang thiết bị đến kinh phí. Mỗi tháng NCHCCCL phát sóng 1 số, thường có 2-3-4 cuộc đoàn tụ, và chưa từng sử dụng ngân sách nhà nước, mà ngược lại, còn đóng góp vào Đài đúng như một chương trình xã hội hóa. Trong 12 năm đầu, NCHCCCL sử dụng nguồn tài trợ cho 1 chương trình truyền hình để làm cả 2 nhiệm vụ: Tìm kiếm và sản xuất truyền hình. Trong 5 năm trở lại đây, NCHCCCL hoạt động hoàn toàn bằng những khoản quyên góp của các cá nhân trong cộng đồng, từ ca sỹ Hà Anh Tuấn và những người bạn ủng hộ 5 tỷ vnđ, cho tới những khoản 10-20.000vnđ, được gọi là những "ổ bánh mì làm nên kỳ diệu" mà các cá nhân góp sức đều đặn hàng tháng cho NCHCCCL tiếp tục tồn tại. Hình thức đồng hành này cũng là 1 sáng kiến của NCHCCCL, duy trì nguồn kinh phí mà hơn nữa, nuôi dưỡng tinh thần vì những người kém may mắn phải chia lìa trong cộng đồng.

- Thứ ba là về nhân sự, đây là một trong những điều đáng tự hào nhất của NCHCCCL. Làm truyền hình trong điều kiện kinh phí eo hẹp, không thuê được người có chuyên môn, đội ngũ sản xuất đã tự đào tạo và cải thiện kỹ năng từng ngày trong quá trình làm việc. NCHCCCL đòi hỏi những người mang tinh thần thiện nguyện, có khả năng suy luận logic, tìm kiếm, lắng nghe và kể chuyện câu chuyện của những hoàn cảnh bị chia ly theo cách chân thực và cảm xúc nhất. Tuy nhiên,việc tuyển dụng nhân sự chất lượng càng trở nên khó khăn với với quỹ lương eo hẹp. Hiện tại mức lương trong NCHCCCL ở mức thấp nhất là 8,5 triệu vnđ, và cao nhất là 15 triệu vnđ. Vì vậy, bài toán về chi phí nhân sự thực sự là một thách thức với chương trình.

Phần 5

Kết quả đạt được

Kết quả định tính

Có thể nói, NCHCCCL đã trở thành một hoạt động vì cộng đồng và được cộng đồng nuôi dưỡng. Kết quả của NCHCCCL có thể theo dõi trên truyền hình, và các kênh mạng Youtube, Fanpage, TikTok cùng tên "Như chưa hề có cuộc chia ly" và trên website haylentieng.vn, với lượng đăng ký và theo dõi Fanpage khá cao, cho thấy tác động của NCHCCCL khơi gợi tình cảm cao cả nhân văn trong những người xem từ mọi địa bàn, trong nước hay ngoài nước; giới tính, thành phần nghề nghiệp, lứa tuổi. NCHCCCL đã mang tới những sự rung cảm về cái đẹp của số phận con người, về bản tính tốt đẹp của con người Việt Nam; về giá trị của gia đình, tình ruột thịt; về sự thiêng liêng của quê hương, đất nước, dân tộc

17 năm qua, riêng về lĩnh vực tìm kiếm, 3000 trường hợp được tìm ra và đoàn tụ với gia đình. Đối với những người ruột thịt tìm lại được nhau qua NCHCCCL, cuộc đời của họ như bước sang trang mới, đặc biệt trong đó NCHCCCL đã giúp những bậc cha mẹ thực hiện được nguyện vọng duy nhất cuối đời của họ, là biết tin và gặp được người con đã biệt tích gần cả cuộc đời, 40 – 50 - 60 năm.

Trên bình diện quốc tế, NCHCCCL xuất hiện trên sóng của 12 đài báo nước ngoài (Belarus, Kênh 1 Truyền hình Nga, Thái Lan, Thụy Điển, Phần Lan, Campuchia, Nhật Bản,…) . Đơn cử Kênh NHK của Nhật Bản đã dành 30 phút trong chương trình đặc biệt của mình để kể về NCHCCCL và "kết quả kỳ diệu" của hoạt động này. Bên cạnh đó, NCHCCCL là format truyền hình và cấu trúc hoạt động xã hội đầu tiên được "xuất khẩu" ra nước ngoài, cụ thể là Chương trình đoàn tụ người thân tại Bayon TV, Campuchia.

Kết quả định lượng

Phần 6

Tiềm năng nhân rộng mô hình

Với những quy trình đã được kiến lập, việc mở rộng mô hình là không khó. Mô hình NCHCCCL rất nghiêm ngặt nhưng cũng rất linh hoạt, điển hình là việc xây dựng một mô hình thích ứng cho đất nước Campuchia, nơi rất khác Việt Nam ở mạng lưới đường xá rất xấu nhưng mức độ sử dụng viễn thông lại rất cao. NCHCCCL đã áp dụng các quy trình tìm kiếm đã được điều chỉnh rất hiệu quả.

Bản chất, mô hình của NCHCCCL bao gồm: Mục tiêu/ Lý tưởng + Các khả năng/ kỹ năng tìm kiếm khả thi + Các quy trình thực hiện + Các nội quy về sự chính danh, phi vụ lợi, cảm thông, bảo mật + Database và cá công cụ + Kinh nghiệm + Đội ngũ nhân sự. Mọi điều kiện đều cần đáp ứng có để mô hình hoạt động lành mạnh, nhân văn, bởi lĩnh vực tìm kiếm cũng như kể chuyện bằng hình đều nhạy cảm, liên quan đến đời tư và các luật bảo vệ dữ liệu và đời tư.

Về chúng tôi

Truy cập trang web của chúng tôi

Bản quyền và tính hợp pháp của các hình ảnh, video, thông tin, dữ liệu về dự án được đăng tải trên landing page (trang thông tin dự án) này do cá nhân/ tổ chức đăng ký tham gia giải thưởng cung cấp và chịu trách nhiệm.