Đơn vị thực hiện

• Hạng mục

  DỰ ÁN

• Thời gian

  TỪ 2022 ĐẾN 2025

• Lĩnh vực

  Đô thị và Cộng đồng Bền vững

Dự án bảo tồn Cung điện Hoàng gia Champasak, một biểu tượng kiến trúc và văn hóa của Nam Lào, được triển khai nhằm ngăn chặn nguy cơ xuống cấp và phá hủy của công trình di sản này. Trước khi được bảo tồn, cung điện đã bị bỏ hoang và đối diện với nguy cơ bị thay thế bởi các hình thức khai thác thương mại thiếu bền vững, dẫn đến sự mất mát về di sản văn hóa và đứt gãy ký ức cộng đồng.

Sáng kiến "adaptive reuse" (sử dụng lại thích ứng) do HNA/HAS cùng đối tác thực hiện đã chuyển đổi cung điện thành một khách sạn di sản. Phương pháp này tập trung vào việc bảo tồn cấu trúc nguyên gốc của công trình, đồng thời tích hợp các không gian chức năng cần thiết tối thiểu để công trình có thể tiếp tục tồn tại và phục vụ trong đời sống đương đại. Mục tiêu của dự án không chỉ là bảo tồn di sản mà còn thúc đẩy kinh tế địa phương thông qua việc tạo ra cơ hội việc làm trong lĩnh vực du lịch bền vững.

Dự án hiện đang trong quá trình được các nhà sử học đề xuất công nhận là Di sản Quốc gia, đồng thời mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng địa phương thông qua việc giữ gìn ký ức văn hóa và phát triển du lịch bền vững.

Bối cảnh ra đời của dự án

Cung điện Hoàng gia Champasak, một biểu tượng di sản văn hóa và kiến trúc của Nam Lào, đã đối diện với nguy cơ xuống cấp và mất mát giá trị do thiếu định hướng bảo tồn bền vững. Ban đầu được xây dựng vào năm 1968 và trải qua nhiều biến động chính trị vào những năm 1970 khiến công trình bị bỏ dở và rơi vào tình trạng hoang phế. Công trình này sau khi được chuyển đổi thành khách sạn vào năm 1995 đã không được vận hành theo một chiến lược bảo tồn hợp lý, khiến giá trị di sản bị phai nhạt. Nguy cơ lớn nhất là tòa nhà sẽ dần xuống cấp, bị biến đổi và có nhiều thông tin sẽ bị thay đổi, thậm chí phá bỏ xây mới hiện đại.

Địa phương Champasak cũng phải đối mặt với những thách thức về phát triển kinh tế, chủ yếu dựa vào nông nghiệp và nguồn thu du lịch chưa được khai thác một cách bền vững. Do đó, việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản trở thành một yêu cầu cấp thiết không chỉ để gìn giữ bản sắc văn hóa mà còn để tạo cơ hội phát triển cho cộng đồng.

Trước thực trạng này, sáng kiến bảo tồn Cung điện Hoàng gia Champasak thông qua phương pháp "adaptive reuse" (sử dụng lại thích ứng) ra đời, nhằm vừa bảo tồn cấu trúc nguyên gốc của công trình, vừa tạo ra một mô hình du lịch bền vững để phát triển kinh tế địa phương. Dự án này không chỉ góp phần bảo vệ di sản mà còn thúc đẩy sự hòa nhập cộng đồng và tạo việc làm cho người dân địa phương thông qua ngành du lịch.

Sáng kiến - phát kiến của dự án

Dự án Champasak Royal Palace Hotel được xây dựng trên 3 sáng kiến chính, trong đó HNA/HAS giữ vai trò trung tâm trong việc phát triển giải pháp kiến trúc và điều phối các bên liên quan.

- Phương pháp Adaptive Reuse (Tái sử dụng thích ứng)

Sáng kiến chính của dự án là áp dụng phương pháp Adaptive Reuse để bảo tồn Cung điện Hoàng gia Champasak, một công trình di sản có giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt. Phương pháp này giúp giữ nguyên cấu trúc chính của công trình, đồng thời tích hợp các không gian chức năng cần thiết để công trình có thể tiếp tục sống trong đời sống đương đại.

HNA/HAS đã thực hiện một khảo sát hiện trạng chi tiết, nghiên cứu lịch sử công trình và đề xuất phương án bảo tồn cấu trúc nguyên gốc của Cung điện Hoàng gia. Quá trình này có sự phối hợp chặt chẽ với Sở Văn hóa Lào, các nhà sử học và chính quyền Champasak, cùng với nguồn lực từ tư liệu lịch sử, tài chính từ chủ đầu tư, và đội ngũ chuyên gia kỹ thuật. Phương pháp adaptive reuse đã được chứng minh là giải pháp bền vững cho di sản, được hỗ trợ bởi các tổ chức quốc tế như UNESCO và ICOMOS. Các case study nổi bật như Tate Modern (Anh) và Penang Heritage Reuse (Malaysia) là minh chứng cho sự thành công của phương pháp này.

- Mô hình Du lịch di sản gắn với cộng đồng

Sáng kiến thứ hai của dự án là xây dựng mô hình du lịch di sản gắn với cộng đồng, nhằm tạo ra một không gian kết nối giữa du lịch, di sản và cộng đồng địa phương. Mục tiêu là không chỉ biến Cung điện Hoàng gia thành một khách sạn di sản, mà còn trở thành một không gian văn hóa, nơi tổ chức các triển lãm, sự kiện văn hóa và hoạt động cộng đồng.

HNA/HAS không chỉ tham gia thiết kế kiến trúc, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển mô hình hoạt động, tạo khung để cộng đồng và chính quyền địa phương có thể tham gia vào quá trình vận hành. Cộng đồng địa phương, bao gồm nghệ nhân, lao động dịch vụ và hướng dẫn viên, sẽ tham gia trực tiếp vào các dịch vụ, thủ công mỹ nghệ và hoạt động văn hóa. Chính quyền địa phương hỗ trợ công tác quản lý và vận hành, trong khi HNA/HAS thiết kế không gian mở và xây dựng kịch bản vận hành kết nối di sản, cộng đồng và du lịch. Các hành động cụ thể của HNA/HAS bao gồm xây dựng layout cho khu triển lãm thủ công, tổ chức workshop với cộng đồng để hiểu nhu cầu, và phát triển tài liệu truyền thông nhằm quảng bá du lịch bền vững.

- Liên kết nghiên cứu & bảo tồn

Sáng kiến thứ ba tập trung vào việc liên kết nghiên cứu và bảo tồn. Dự án hợp tác chặt chẽ với các nhà sử học và cơ quan văn hóa để đề xuất công nhận Cung điện Hoàng gia Champasak là Di sản Quốc gia của Lào. Trong vai trò này, HNA/HAS không chỉ tham gia vào công tác bảo tồn mà còn hỗ trợ biên tập hồ sơ kiến trúc, tư liệu hóa và xây dựng luận cứ để hỗ trợ việc công nhận di sản.

HNA/HAS làm việc với mạng lưới chuyên gia trong nước và quốc tế, đồng thời nhận được sự hỗ trợ từ đối tác tại Lào, HNA, để xây dựng hồ sơ khoa học và hỗ trợ các cơ quan văn hóa hoàn thiện quy trình công nhận.

Mục tiêu - tầm nhìn dự án

Tầm nhìn chung:

- Dự án Champasak hướng tới bảo tồn và phát huy giá trị Cung điện Hoàng gia Champasak – một biểu tượng di sản văn hóa quan trọng của Nam Lào, bằng cách áp dụng phương pháp "adaptive reuse" (tái sử dụng thích ứng). Mục tiêu là giữ lại và hồi sinh công trình di sản này, không chỉ để bảo vệ ký ức lịch sử của một vùng đất mà còn tạo ra một mô hình phát triển bền vững, gắn kết với cộng đồng và tạo dựng giá trị lâu dài cho khu vực. Dự án không chỉ hướng đến bảo tồn di sản mà còn tạo ra cơ hội phát triển kinh tế cho người dân địa phương, đồng thời lan tỏa tinh thần "kiến trúc nhân văn" qua việc kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai trong một không gian sống động.

Mục tiêu:

- Ngắn hạn: Trong giai đoạn ngắn hạn, dự án tập trung vào việc bảo vệ và hồi sinh Cung điện Hoàng gia Champasak, đảm bảo công trình không bị xuống cấp và bị khai thác thiếu bền vững.

- Dài hạn: Trong dài hạn, dự án đặt mục tiêu đưa Cung điện Champasak trở thành một Di sản Quốc gia chính thức của Lào và trở thành hình mẫu cho phương pháp "adaptive reuse" trong bảo tồn di sản. Mục tiêu của dự án là xây dựng một nền kinh tế dựa trên di sản, thay vì khai thác ngắn hạn, đồng thời lan tỏa tinh thần "kiến trúc nhân văn" thông qua việc kết nối di sản, cộng đồng và du lịch, tạo ra giá trị văn hóa mới, góp phần phát triển bền vững khu vực.

Quá trình triển khai - Phạm vi - Chi phí của dự án

a) Phạm vi triển khai

- Lĩnh vực triển khai: Dự án Champasak tập trung vào lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa và du lịch bền vững

- Khu vực triển khai: Khu vực triển khai của dự án nằm tại tỉnh Champasak, khu vực phía Nam Lào, bên bờ sông Mekong.

b) Thời gian triển khai: Dự án triển khai trong 3 năm (2022–2025), bao gồm khảo sát, thiết kế, thi công và vận hành thử.

c) Đối tượng thụ hưởng: Cộng đồng địa phương tại tỉnh Champasak.

d) Quá trình triển khai:

2022 – Khảo sát & Nghiên cứu

Hoạt động: Khảo sát hiện trạng công trình, thu thập tư liệu lịch sử, phỏng vấn cộng đồng địa phương, và đánh giá kỹ thuật (cấu trúc, vật liệu, nguy cơ xuống cấp).

Kết quả: Xây dựng được hồ sơ hiện trạng và luận cứ ban đầu cho việc phục hồi theo phương pháp adaptive reuse.

2023 – Thiết kế & Tham vấn

Hoạt động: Phát triển thiết kế cải tạo theo phương pháp "adaptive reuse", tổ chức các buổi tham vấn với chính quyền, cộng đồng và nghệ nhân địa phương. Điều chỉnh thiết kế để bổ sung không gian triển lãm và hoạt động cộng đồng.

Kết quả: Thiết kế được phê duyệt và có sự đồng thuận giữa nhà đầu tư, chính quyền, và cộng đồng.

2024 – 2025 – Thi công & Vận hành thử

Hoạt động: Gia cố kết cấu, phục hồi mặt đứng, cải tạo nội thất; đào tạo nhân sự địa phương (dịch vụ khách sạn, hướng dẫn viên, thuyết minh di sản); chạy thử vận hành với mô hình “khách sạn di sản + không gian ký ức cộng đồng”.

Kết quả: Công trình hoàn thành và vận hành thử thành công, với 90% nhân sự đến từ địa phương, và đang trong quá trình đề xuất công nhận Di sản Quốc gia Lào.

e) Những khó khăn khi triển khai dự án và cách khắc phục

Khó khăn:

+ Tư liệu lưu trữ không đầy đủ, nhiều phần công trình xuống cấp nặng.

+ Khác biệt quan điểm giữa bên đầu tư (ưu tiên thương mại) và giới học thuật (ưu tiên bảo tồn).

+ Thiếu kỹ năng vận hành khách sạn ở lao động địa phương.

Giải pháp:

+ Tư liệu hóa và quét 3D công trình để bổ sung dữ liệu thiếu sót.

+ Trình bày case study quốc tế (Tate Modern, Penang Heritage) để thuyết phục các bên về tính bền vững của phương pháp bảo tồn kết hợp khai thác du lịch.

+ Tổ chức chương trình đào tạo 6 tháng cho nhân sự địa phương với sự tham gia của chuyên gia từ Lào và Việt Nam.

f) Chi phí thực hiện dự án

Tổng chi phí triển khai ước tính 15 triệu USD, chia thành các hạng mục chính như sau:

40%: Phục hồi, tu bổ, gia cố công trình.

30%: Thiết kế và thi công cải tạo nội thất, hạ tầng kỹ thuật.

20%: Hoạt động nghiên cứu, hợp tác văn hóa và truyền thông di sản.

10%: Quản lý dự án và đào tạo nguồn nhân lực địa phương.

Kết quả đạt được

Kết quả định lượng

150+ : Việc làm trực tiếp & gián tiếp

1 : Công trình di sản được phục hồi

1 : Đề xuất Di sản Quốc gia Lào

20% : Doanh thu du lịch tăng tại địa phương

5,000+ : Du khách quốc tế mỗi năm

90% : Nhân sự khách sạn là người địa phương

Kết quả định tính

Di sản: Công trình này hiện đã được các nhà sử học và cơ quan văn hóa đề xuất đưa vào danh mục Di sản Quốc gia Lào, tạo nền tảng pháp lý và xã hội để bảo tồn lâu dài.

Cộng đồng: Dự án đã tạo ra việc làm trực tiếp và gián tiếp cho người dân địa phương trong các lĩnh vực lưu trú, dịch vụ và hoạt động văn hóa.

Kinh tế – Du lịch: Khách sạn di sản đã trở thành một điểm nhấn mới trong bản đồ du lịch Nam Lào, thu hút khách quốc tế và nội địa. Điều này góp phần tạo ra nguồn thu bền vững từ du lịch, giúp giảm sự phụ thuộc vào nông nghiệp và tạo ra cơ hội đa dạng hóa nền kinh tế địa phương.

Xã hội – Văn hóa: Dự án đã khôi phục niềm tự hào cộng đồng khi giữ lại di sản như một ký ức sống động, đồng thời giúp cộng đồng Champasak cảm nhận lại sự kết nối với lịch sử và văn hóa của mình

Tiềm năng nhân rộng mô hình

- Nhu cầu lớn cho phương pháp Adaptive Reuse

Tại Lào và khu vực Đông Nam Á, có hàng trăm công trình di sản, biệt thự thuộc địa và công trình công cộng cũ đang đứng trước nguy cơ xuống cấp hoặc bị thay thế bởi các phát triển thương mại. Phương pháp adaptive reuse đã được chứng minh là một giải pháp khả thi và cần thiết để bảo tồn di sản. Dự án Champasak đã thành công với mô hình này, và sự thành công của nó đã thu hút sự quan tâm từ các cơ quan văn hóa và giới sử học Lào, tạo đòn bẩy cho các nỗ lực bảo tồn khác. Việc áp dụng phương pháp này tại Champasak cho thấy tiềm năng nhân rộng của mô hình bảo tồn di sản bền vững này ra nhiều địa phương khác trong khu vực.

- Khả năng ứng dụng với các địa phương khác

Mô hình adaptive reuse có thể dễ dàng áp dụng cho các công trình di sản khác tại Lào như Savannakhet, Luang Prabang và Attapeu, bởi vì nó tận dụng các nguồn lực bản địa như công trình di sản, lao động địa phương và văn hóa sẵn có, giúp giảm chi phí và tăng tính bền vững. Mô hình này không phụ thuộc nhiều vào vốn ngoại, và khi Cung điện Champasak được công nhận là Di sản Quốc gia, nó sẽ tạo ra một tiền lệ pháp lý mạnh mẽ, thúc đẩy các dự án bảo tồn và khai thác di sản trên toàn quốc, từ đó nhân rộng mô hình này tại các khu vực khác.

Bên cạnh đó, mô hình khách sạn di sản kết hợp du lịch văn hóa đã được triển khai thành công tại các địa phương như Cát Tiên, Huế, và Hội An, chứng minh tính khả thi và khả năng nhân rộng của nó. Mô hình vận hành, nơi khách sạn trở thành một "không gian ký ức" tổ chức triển lãm và sự kiện cộng đồng, có thể áp dụng cho bất kỳ công trình di sản nào muốn vừa bảo tồn vừa phát triển kinh tế. Mô hình quản trị kết hợp giữa kiến trúc sư, chính quyền, giới nghiên cứu và cộng đồng tạo ra một khung hợp tác linh hoạt, dễ dàng điều chỉnh và áp dụng tại các bối cảnh khác nhau.

- Khả năng đóng gói giải pháp

Dự án đã xây dựng một toolkit bao gồm các quy trình khảo sát hiện trạng, nguyên tắc thiết kế adaptive reuse, kịch bản vận hành gắn với cộng đồng và chương trình đào tạo nhân sự địa phương. Bộ công cụ này có thể được đóng gói và phổ biến cho các địa phương khác, giúp các cộng đồng và các tổ chức dễ dàng học hỏi và áp dụng phương pháp bảo tồn di sản bền vững này vào các công trình của họ.

- Khả năng lan tỏa

Cộng đồng địa phương có thể học hỏi thông qua workshop và sự kiện giao lưu hằng năm, giúp tăng cường sự tham gia và hiểu biết về bảo tồn di sản. Chính quyền địa phương cũng sẽ có quy trình mẫu để đưa ra quyết định bảo tồn và khai thác di sản một cách bền vững. Các tổ chức và cá nhân khác có thể tiếp cận qua báo cáo, tài liệu và mô hình vận hành thực tế, giúp lan tỏa mô hình này ra rộng rãi hơn. Trong tương lai, Champasak có thể trở thành trung tâm đào tạo và chia sẻ kinh nghiệm cho các dự án bảo tồn và du lịch bền vững trong khu vực Mekong, thúc đẩy sự lan tỏa và nhân rộng mô hình.

Về chúng tôi

Truy cập trang web của chúng tôi

Bản quyền và tính hợp pháp của các hình ảnh, video, thông tin, dữ liệu về dự án được đăng tải trên landing page (trang thông tin dự án) này do cá nhân/ tổ chức đăng ký tham gia giải thưởng cung cấp và chịu trách nhiệm.