Với phương châm “Kết nối sức mạnh cộng đồng phòng tránh thiên tai”, suốt 15 năm qua, Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai đã thực hiện vai trò làm cầu nối các tấm lòng vàng với người dân những vùng khó khăn, vùng bị thiên tai gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại, cùng đồng hành, sẻ chia để giúp người dân có được cuộc sống an toàn, tốt đẹp hơn. Quỹ đã góp phần hỗ trợ nhiều địa phương, nhất là những vùng thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề của thiên tai và biến đổi khí hậu, nâng cao năng lực phòng tránh, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. Các chương trình, dự án của Quỹ đáp ứng kịp thời những nhu cầu cấp bách của địa phương và cơ sở, đem lại hiệu quả thiết thực, được người dân, chính quyền các cấp hoan nghênh và đã để lại nhiều tình cảm tốt đẹp trong lòng nhân dân.

Phần 1

Bối cảnh ra đời của dự án

Việt Nam là nước có nhiều loại hình thiên tai và chịu tác động nặng nề của thiên tai và biến đổi khí hậu. Hàng năm, thiên tai thường xuyên xảy ra trên các vùng miền, gây ra nhiều thiệt hại về người và của, nhiều mất mát đau lòng. Đồng bào cả nước đều quan tâm chia sẻ với người dân các vùng bị thiên tai đe dọa, tàn phá, luôn muốn chung tay giúp đỡ bà con giảm bớt phần nào khó khăn mất mát do thiên tai gây ra. Từ tâm nguyện ấy, vào năm 2008, một số cá nhân, với sự khởi xướng và đứng đầu là ông Phan Diễn, Nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Nguyên Thường trực Ban bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, đã xin phép Nhà nước cho thành lập Quỹ Hỗ trợ Phòng tránh thiên tai miền Trung (QMT) (lúc đầu hoạt động trong phạm vi 16 tỉnh ven biển miền Trung là khu vực thường xuyên bị bão lũ hoành hành, gây thiệt hại lớn về người và của), sau này đổi tên thành Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai (QPT) và mở rộng phạm vi hoạt động của Quỹ từ miền Trung ra cả nước.

Trong suốt 15 năm qua, được sự ủng hộ, đồng hành nhiệt tình của các nhà hảo tâm, các doanh nghiệp trong và ngoài nước, sự giúp đỡ, phối hợp của tổ chức Đảng, chính quyền và đoàn thể xã hội các cấp, các anh chị em tình nguyện viên ở các địa phương, Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai đã kết nối những tấm lòng, nhân lên sức mạnh của cộng đồng, thực hiện nhiều dự án và chương trình hoạt động, giúp người dân nâng cao năng lực chủ động phòng tránh và khắc phục hậu quả, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra và tiến hành một số hoạt động nhân đạo từ thiện khác.

Phần 2

Sáng kiến - phát kiến của dự án

Với những diễn biến thiên tai tại Việt Nam ngày càng cực đoan, khó lường, Quỹ đã sát cánh và liên tục đồng hành cùng với Ban chỉ đạo quốc gia phòng chống thiên tai trong việc xây dựng cộng đồng an toàn chủ động phòng chống thiên tai theo phương châm 4 tại chỗ, đặc biệt là hỗ trợ xây dựng được 13 đội xung kích điểm ở các xã và đầu tư trang thiết bị cho hơn 18 đội xung kích phòng chống thiên tai cấp xã. Quỹ cùng Văn phòng thường trực giúp Ban chỉ đạo quốc gia xây dựng một bộ tài liệu chuẩn phục vụ công tác tập huấn cho lực lượng này và tài trợ kinh phí để in ấn.

Trong thời gian qua, Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai đã thực hiện nghiêm túc các cam kết hợp tác và đặc biệt là việc hỗ trợ kinh phí mua sắm trang thiết bị nhằm nâng cao năng lực cho lực lượng xung kích phòng chống thiên tai cấp xã trên mọi miền của đất nước, góp phần xây dựng cuộc cộng đồng an toàn trước thiên tai.

Các dự án, công trình do Quỹ thực hiền bao trùm, xuyên suốt cả 3 giai đoạn trước, trong và sau thiên tai. Đó là các trạm quan trắc để theo dõi giám sát mưa; các trường học, trạm y tế, nhà sinh hoạt cộng đồng đa mục tiêu được xây dựng ở khu vực thường hay xảy ra bão, lũ, vừa đảm bảo an toàn cho bà con vùng lũ, vừa đáp ứng nhu cầu an sinh xã hội trong điều kiện bình thường; hay là các dự án, chương trình khắc phục tình trạng thiếu nước sạch, nước ngọt do tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, hỗ trợ vốn cho phụ nữ nghèo, hỗ trợ đội xung kích phòng chống thiên tai cấp thôn/xã…

15 năm qua, Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai đã đồng hành với sự nghiệp phòng chống thiên tai của đất nước, cũng là 15 năm Quỹ đồng hành cùng Ngành Khí tượng Thủy văn. Gần đây, Quỹ cộng đồng phòng tránh thiên tai và Tổng cục Khí tượng Thuỷ văn đã cụ thể hóa các hợp tác thông qua chia sẻ dữ liệu, tăng cường công tác cảnh báo lũ và thiên tai, phối hợp trong công tác truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chủ động phòng tránh thiên tai. Hơn 700 trạm quan trắc mưa tự động do Quỹ tài trợ đã được tích hợp vào cơ sở dữ liệu khí tượng thủy văn, tạo ra bản đồ số về mưa đáp ứng tốt hơn cho nhu cầu dự báo, cải thiện chất lượng dự báo, đặc biệt là lũ quét, sạt lở đất ở vùng núi nơi có mạng lưới trạm còn thưa thớt, phục vụ đắc lực cho công tác quản lý điều hành phòng chống thiên tai Trung ương và địa phương, đặc biệt trong mùa mưa bão.

Phần 3

Mục tiêu - tầm nhìn dự án

Mục tiêu

Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai đề ra mục tiêu tập hợp, kết nối, quy tụ các chủ thể thuộc Nhà nước, tư nhân và xã hội cùng gắn kết, cùng sẻ chia theo cách tiếp cận chung trong công tác phòng, tránh thiên tai lấy phòng ngừa là chính để giảm thiểu thiệt hại do các thảm họa thiên tai gây ra, qua đó thúc đẩy nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu và chủ động phòng tránh. Cụ thể:

1.Chuyển trọn vẹn những tấm lòng và các khoản tài trợ của các nhà hảo tâm đến tận tay những người cần được giúp đỡ một cách đầy đủ, trọn vẹn, công khai minh bạch.

2.Chọn thực hiện những dự án và chương trình hoạt động đáp ứng nhu cầu cấp bách, mang lại lợi ích thiết thực của người dân, đây cũng là những việc làm vừa sức với khả năng của Quỹ. Ưu tiên những dự án phục vụ, giúp đỡ trẻ em, phụ nữ, những đối tượng dễ tổn thương trong thiên tai và những dự án đa tác dụng, các công trình đa chức năng vừa phục vụ kinh tế xã hội, vừa phục vụ phòng tránh thiên tai.

3.Đặc biệt coi trọng việc kết nối các nguồn lực từ cộng đồng, phối hợp hoạt động của Quỹ với các tổ chức xã hội có liên quan để việc thực hiện các dự án đạt hiệu quả cao, tạo sức lan tỏa lớn, đem lại nhiều lợi ích cho xã hội.

Tầm nhìn

Sau hơn 15 năm hoạt động, thông qua hàng trăm dự án, Quỹ đã đạt được những kết quả đáng trân trọng, góp phần không nhỏ trong việc phát triển và xây dựng các chương trình cộng đồng phòng tránh thiên tai, qua đó giải quyết những thách thức hiện tại liên quan đến phòng ngừa, ứng phó và khắc phục thiên tai bằng các cách tiếp cận mới, cải thiện cơ sở hạ tầng và đưa ra các khuyến nghị cơ chế chính sách nhằm nâng cao khả năng thích ứng với các hiện tượng khí hậu cực đoan trong tương lai. Những thành quả đã đạt được chính là nguồn động lực giúp Quỹ tiếp tục nỗ lực duy trì các hoạt động, mở rộng phạm vi để kịp thời hỗ trợ người dân khắp cả nước. Cụ thể:

1. Quỹ đã làm tốt vai trò cầu nối với sức lan tỏa lớn giữa những Nhà tài trợ và người dân vùng bị ảnh hưởng bởi thiên tai, đúng như tên gọi “Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai”.

2. Quỹ luôn tập trung vào vấn đề trọng tâm là giúp người dân chủ động phòng tránh thiên tai, bảo toàn tính mạng, tài sản trước thiên tai.

3. Quỹ đã mở rộng phạm vi hoạt động trong cả nước với phương châm “chủ động phòng tránh” nên các dự án Quỹ thực hiện đều nhằm mục tiêu giúp cộng đồng nâng cao năng lực tự phòng tránh thiên tai và thích ứng an toàn.

4. Quỹ là địa chỉ tin cậy bởi tính minh bạch để các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước tin tưởng, gửi gắm sự ủng hộ của mình đối với các dự án do Quỹ vận động và thực hiện.

Phần 4

Quá trình triển khai - Phạm vi - Chi phí của dự án

Quá trình triển khai - Phạm vi thực hiện

Các dự án Quỹ đã triển khai thực hiện trong 15 năm qua có thể xếp theo 4 nhóm chính:

NHÓM 1: CÁC CHƯƠNG TRÌNH, DỰ ÁN HỖ TRỢ TRẺ EM, HỌC SINH

- Xây dựng công trình cộng đồng phòng tránh thiên tai: Đây là những công trình kiến trúc hai tầng, xây dựng vững chắc, kiên cố ở khu vực thường xảy ra bão, lũ, ngập lụt.

- Xây dựng bể bơi trường học tại 36 tỉnh, thành phố: Đưa môn bơi lội vào chương trình học chính khóa từ cấp tiểu học, với mục đích phòng chống tai nạn đuối nước thường xảy ra với lứa tuổi thiếu niên nhi đồng.

- Chương trình hỗ trợ trang, thiết bị trường học: Giúp vận động tài trợ để thực hiện chương trình trao tặng thiết bị dạy học, đồ dùng chăm sóc trẻ cho 123 trường mầm non, trường tiểu học, trung học cơ sở trên cả nước, giúp các cơ sở này khôi phục và cải thiện điều kiện học tập, sinh hoạt sau thiên tai.

- Chương trình học bổng “Vì tương lai xanh”: Hỗ trợ khẩn cấp học sinh bị ảnh hưởng bởi thiên tai, giúp em duy trì việc học, có đủ đồ dùng học tập, sách vở, quần áo để trở lại trường học

NHÓM 2: CÁC DỰ ÁN NÂNG CAO NĂNG LỰC CHỦ ĐỘNG PHÒNG TRÁNH THIÊN TAI

- Lắp đặt 843 trạm đo mưa tự động và 16 tháp cảnh báo sớm ngập lụt tại cộng đồng tại 48 tỉnh/thành phố trên cả nước.

- Xây dựng đội xung kích cứu hộ, cứu nạn cấp xã và hỗ trợ Nhà nước xây dựng các đội xung kích phòng chống thiên tai cấp cơ sở (thôn/xã) trong cả nước.

- Trồng thí điểm 106 ha rừng ngập mặn phòng hộ bảo vệ đê biển tại tỉnh Thanh Hóa.

NHÓM 3: CÁC DỰ ÁN HỖ TRỢ NGƯỜI DÂN GIẢM BỚT KHÓ KHĂN VỀ ĐỜI SỐNG TRONG VÀ SAU THIÊN TAI

- Dự án khắc phục tình trạng thiếu nước sạch, nước ngọt do hạn hán, xâm nhập mặn gây ra

- Hỗ trợ vốn quay vòng cho phụ nữ nghèo phát triển kinh tế và phòng tránh thiên tai

- Dự án “Xây dựng nhà tình thương chống chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu năm 2022” tại tỉnh Trà Vinh.

NHÓM 4: CÁC CHƯƠNG TRÌNH CỨU TRỢ KHẨN CẤP.

- Chương trình hỗ trợ khẩn cấp cho các hộ gặp khó khăn sau thiên tai.

- Chương trình hỗ trợ khẩn cấp trong đại dịch Covid-19.

Ngoài ra, Quỹ cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về chủ động phòng chống thiên tai và tri ân nhà tài trợ như: Giao lưu nghệ thuật truyền hình, hội thảo, tọa đàm đánh giá mô hình và hiệu quả các dự án,...

Chi phí

Trong các hoạt động của mình, Quỹ đặt trọng tâm vào việc chủ động phòng tránh, tìm mọi cách giảm nhẹ tác động do thiên tai gây ra. Ngoài việc kết nối với lực lượng nòng cốt của nhà nước, Quỹ nỗ lực huy động được sự đóng góp của nhân dân, mọi lực lượng và tổ chức xã hội cùng đồng hành phối hợp để các hoạt động cứu trợ, khắc phục hậu quả thiên tai diễn ra hiệu quả nhất. Đối tượng mà Quỹ ưu tiên kết nối,vận động là các nhà tài trợ, các nhà hảo tâm nhằm nhận được sự đồng hành, ủng hộ vững chắc nguồn kinh phí, đảm bảo cho mọi hoạt động của Quỹ.

Đối với việc lựa chọn các chương trình, dự án thực hiện, nhằm đem lại nhiều lợi ích nhất cho người dân, Quỹ ưu tiên lựa chọn dự án theo các tiêu chí sau:

+ Đáp ứng nhu cầu cấp thiết nhất, giúp ích được cho những đối tượng xã hội khó khăn nhất, dễ bị tổn thương nhất trong thiên tai như trẻ em, phụ nữ, đồng bào dân tộc thiểu số,…

+ Dự án đa chức năng, đa tác dụng, có thể dùng vào nhiều việc, đáp ứng nhiều nhu cầu, vừa có tác dụng phòng tránh thiên tai, vừa phục vụ nhu cầu dân sinh như giáo dục, y tế, văn hóa,..

+ Ưu tiên những loại dự án mang tính mô hình, có sức lan tỏa để mang lại hiệu quả lớn, ý nghĩa lớn

+ Lựa chọn các dự án vừa sức của Quỹ, có tính khả thi, có thể tạo điều kiện huy động thêm các nguồn lực khác trong xã hội cùng tham gia đồng hành, góp vốn đối ứng

+ Đặc biệt quan tâm đảm bảo an toàn tài chính, quản lý mọi việc thu chi đúng pháp luật, tuyệt đối an toàn. Chuyển trọn vẹn tài trợ của các nhà hảo tâm đến tận tay người dân chính là nghĩa vụ đạo đức của Quỹ.

Trong những năm đầu mới thành lập, nguồn tài trợ của Quỹ chủ yếu đến từ các doanh nghiệp lớn của nhà nước. Ngoài nguồn kinh phí tài trợ, Quỹ còn nhận được sự đóng góp tích cực của các địa phương thông qua hình thức vốn đối ứng đối với các dự án thuộc nhóm công trình như nhà cộng đồng phòng tránh thiên tai, bể bơi trường học, công trình nước sinh hoạt. trồng rừng…

Tổng số tiền Quỹ vận động tài trợ từ khi thành lập đến cuối năm 2023 đạt gần 609,7 tỷ đồng.

Nhiều doanh nghiệp, doanh nhân, các tổ chức, cá nhân đã nhiệt tình đồng hành, ủng hộ cho hoạt động của Quỹ, cả về tài chính và vật tư, phương tiện, giúp Quỹ được thuận lợi để thực hiện chương trình, mục tiêu của mình. Trong đó:

- Khối các doanh nghiệp nhà nước : 200,9 tỷ đồng

- Khối các doanh nghiệp tư nhân : 367,4 tỷ đồng

- Các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân nước ngoài: 32,7 tỷ đồng

- Các tổ chức, cá nhân khác : 8,7 tỷ đồng

Phần 5

Kết quả đạt được

Phần 6

Tiềm năng nhân rộng mô hình

Qua 15 năm hoạt động, Quỹ Cộng đồng phòng chống thiên tai ngày càng mở rộng phạm vi, kết nối nhiều hơn những tấm lòng nhân ái muốn chia sẻ khó khăn, giúp đỡ đồng bào trong thiên tai. Tầm nhìn của Quỹ là trở thành một tổ chức phi chính phủ, một quỹ xã hội từ thiện có uy tín cao ở Việt Nam trong lĩnh vực phòng chống thiên tai; một hạt nhân tích cực liên kết và phát huy sức mạnh của cộng đồng; chung tay, góp sức cùng Nhà nước và toàn dân ứng phó có hiệu quả với thiên tai và biến đổi khí hậu, vì một cuộc sống an toàn, hạnh phúc cho mọi người, mọi nhà.

Trong thời gian tới, các hoạt động của Quỹ sẽ tiếp tục nhằm thực hiện các nội dung trọng tâm sau:

- Tiếp tục hỗ trợ các địa phương xây dựng công trình cộng đồng phòng tránh thiên tai là những trường học, trạm y tế, nhà sinh hoạt cộng đồng ở khu vực thường hay xảy ra bão, lũ.

- Hỗ trợ xây dựng bể bơi phòng tránh đuối nước giúp cho các em học sinh từ cấp tiểu học đều biết bơi, có kỹ năng cứu người lúc xảy ra đuối nước và sẽ thành lực lượng xung kích phòng chống thiên tai trong tương lai.

- Hỗ trợ xây dựng công trình nước sạch, giải quyết khó khăn về nguồn nước sinh hoạt trong hoàn cảnh thiên tai hạn hán, xâm nhập mặn.

- Hỗ trợ vốn quay vòng cho phụ nữ nghèo, giúp chị em có thêm điều kiện phát triển sinh kế, tích lũy nguồn lực để xây dựng, sửa chữa nhà cửa, công trình phòng chống thiên tai tại gia đình.

- Hỗ trợ xây dựng trạm đo mưa tự động, tháp cảnh báo lũ nhằm giúp các địa phương chỉ đạo, điều hành hiệu quả ứng phó với mưa lũ và giúp người dân chủ động trong công tác di dời đến nơi an toàn kịp thời khi có mưa bão, lũ lụt, sạt lở đất.

- Hỗ trợ người dân các địa phương tham gia các dự án trồng và bảo vệ rừng, đặc biệt là rừng gỗ lớn, có tác dụng phòng ngừa thiên tai.

- Hỗ trợ trang bị thiết bị dạy học, đồ dùng chăm sóc trẻ em cho trường mầm non, trường tiểu học, trung học cơ sở bị thiệt hại nặng do thiên tai, giúp các trường nhanh chóng ổn định việc dạy và học.

- Tặng học bổng cho học sinh gặp khó khăn ở những vùng thiên tai, tạo điều kiện giúp các em được tiếp tục đến trường.

- Cứu trợ khẩn cấp cho người dân trong trường hợp xảy ra thiên tai, dịch bệnh.

- Tập trung tìm phương án để vận động nguồn tài trợ ổn định hơn, lớn hơn để hoạt động của Quỹ có thể được mở rộng và ngày càng hiệu quả. Quỹ sẵn sàng mở rộng quan hệ với các tổ chức phi chính phủ nước ngoài và các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam để thường xuyên chia sẻ thông tin, tiếp cận nguồn tài trợ, học tập kinh nghiệm và phối hợp hành động theo các định hướng mục tiêu hoạt động của Quỹ.